Joseph Haydn (1732-1809)

Toen Joseph Haydn op 31 maart 1732 geboren werd in het gezin van de arme wagenmaker Matthias Haydn en Maria Koller, kon niemand vermoeden dat hij zich zou ontwikkelen tot een uitermate productieve en succesrijke componist, en nog minder dat hij één van de belangrijste spilfiguren zou worden in de evolutie van de Westerse klassieke muziek.

Al op zeer jonge leeftijd viel de zangstem van Haydn op, en het duurde dan ook niet lang vooraleer hij sopraan werd in het knapenkoor van de Stephansdom in Wenen. Tegen de wil van zijn ouders, die hem liever priester zagen worden, richtte hij zich op de compositie, wat hem op zijn 23ste zijn eerste vaste betrekking opleverde als kapelmeester aan het hof van de graaf von Morzin.

Zes jaar later, in 1761, werd hij hofcomponist en kapelmeester voor de invloedrijke familie Esterhazy, een familie waar hij bijna 30 jaar voor zou werken. Door zijn associatie met deze machtige familie, die tot ver buiten Oostenrijk gekend waren voor hun kennis en liefde voor de kunst, groeide ook zijn faam en werd hij gerekend tot de grootse componisten van zijn tijd. Hij componeerde tal van werken in diverse genres, waaronder 125 trio’s voor 6-snarige gamba, voor Nicolaus Esterhazy, zelf een uitmuntende gamba-speler.

Beroemde leerlingen

Het was in 1782 dat Haydn de dan 26-jarige Mozart ontmoette en zijn leraar werd. De band tussen de twee componisten groeide al snel uit tot een diepe vriendschap, getuige waarvan de 6 kwartetten voor strijkers die Mozart tussen 1782 en 1785 componeerde en opdroeg aan Haydn. Haydn was trouwens zodanig onder de indruk van deze kwartetten dat hij aan Leopold Mozart zei dat hij diens zoon beschouwde als de “grootste componist die hij kende, een man van goede smaak en een diepgaande kennis van de muziek compositie”.

Na de dood van Nicolaus Esterhazy reisde Haydn in 1791 naar London. Onderweg, in Bonn, ontmoette hij de jonge Ludwig van Beethoven zowel op de heen- als op de terugweg en wanneer Beethoven definitief naar Wenen verhuisde, ging ook hij in de leer bij Haydn. Hoewel Beethoven zelf de lessen die hij van Haydn kreeg later zou bagatelliseren, was het Haydn die Beethoven zou inwijden in de ‘geheimen van de contrapunt’. De latere houding van Beethoven lijkt alvast aan te geven dat de relatie tussen de twee mannen niet dezelfde diepgaande vriendschap en bewondering was die er tussen Haydn en Mozart was.

Tegen eind 1803 ging de gezondheid van Haydn er zodanig op achteruit dat het hem onmogelijk werd om nog te componeren. Na een lange, slepende ziekte die hij zelf als een “marteling” omschreef omdat hij de muziek die hij nog in zijn hoofd had, niet meer kon neerschrijven, overleed hij op 31 May 1809. Op 15 juni volgde er een herdenkingsdienst waarop, niet ongepast, het Requiem van Mozart werd uitgevoerd.

Joseph Haydn in 1792
Joseph Haydn in 1792

Invloed en nalatenschap

Haydn was wellicht één van de meest geliefde en gevierde componisten van zijn tijd. Getuige daarvan zijn de uitnodigingen om naar London te reizen, waarop hij in 1791 en 1794 in ging. Dit was niet alleen te danken aan zijn associatie met de invloedrijke familie Esterhazy, maar ook aan zijn enorme productiviteit. Hij componeerde meer dan 100 symfonieën, ruim 80 strijkkwartetten en was thuis in elk ander muziekgenre van zijn tijd.

Zijn werk is zeer innovatief. Waar zijn vroegste composities nog sterk aanleunden bij de barok stijl, evolueerde hij snel naar de classistische stijl. Hij lag aan de basis van de vierdelige symfonie, droeg hij bij aan de ontwikkeling van de sonatevorm en wordt hij beschouwd als de vader van de strijkkwartetten. 

De vriendschap en bewondering tussen Haydn en Mozart resulteerde in een wederzijdse beïnvloeding van de stijl en werken van beide grootmeesters waardoor het soms wel lijkt alsof ze verschillende van hun werken samen hadden geschreven. 

Hij moedigde Beethoven aan om in de muziek compositie zijn eigen weg te volgen, en daarmee werd de stap gezet naar de volgende evolutie in de klassieke muziek, de romantiek.

Hoewel Beethoven zich later wat laatdunkend zou uitlaten over de invloed van de lessen die hij van hem kreeg, heeft Haydn dus ook een belangrijke rol gespeeld in de evolutie van het classicisme naar de romantiek.

Ondanks zijn populariteit bij zijn tijdgenoten, zijn enorme productiviteit en zijn invloed in de evolutie van twee belangrijke stijlen binnen de Westerse klassieke muziek, echter, kwam Haydn na zijn dood in de schaduw te staan van zijn twee beroemdste leerlingen. Toch blijft hij tot op de dag van vandaag een zeer geliefd componist.

Meer lezen ...

(Bronnen: Haydn, De Klassieke Muziek Collectie nr. 16, De Agostini 1995 | Wikipedia | Geni.com)