Mathias Vanden Gheyn (1721-1785)

Mathias Vanden Gheyn werd op 8 april 1721 in de Sint-Germanuskerk te Tienen gedoopt. Hij was de zoon van Andreas en Elisabeth Peeters en was wellicht de dag ervoor geboren in de Grote Bergstraat, op wandelafstand van de kerk.

Doopakte van Mathias Van De Gijen
Doopakte van Mathias Van De Gijen in de doopregisters van de Sint-Germanuskerk.

Een geslacht van klokkengieters

Andreas Vanden Gheyn kwam uit een oude Mechelse familie van klokkengieters, die minstens tot de 16de eeuw terug ging. In 1655 verhuisde de overgrootvader van Mathias, ook Andreas genaamd, naar Tienen en begon hij een klokkengieterij op de huidige Veemarkt. Zijn zoon Pieter bracht de klokkengieterij over naar de aanpalende Grote Bergstraat, waar Mathias zou geboren worden.

Hoewel de gieterij van de Vanden Gheyns bijna letterlijk in de schaduw van de Sint-Germanuskerk ligt, werd de huidige beiaard gebouwd door de Antwerpenaar Witlockx. Dat komt omdat de klokken die Pieter eerder gegoten had ondermaats waren. Eén ervan klonk zelfs zodanig slecht dat ze de bijnaam ‘de ijzeren klok’ kreeg!

Toch zette Pieter’s zoon Andreas de familietraditie verder en was het de bedoeling dat ook ook Mathias in de voetsporen van zijn voorouders zou treden.

Beiaardier, organist, componist en klokkengieter

Wanneer de vader van Mathias de opdracht kreeg om de klokken te maken voor de Sint-Pieterskerk in Leuven, verhuisde het gezin naar deze stad. Mathias’ oom Pieter, een Alexianenbroeder, nam de zaak over wanneer Andreas op 33-jarige leeftijd kwam te overlijden. 

Mathias zelf werkte tot zijn 18de in de gieterij en terwijl hij daar werkte, kreeg hij ook muzieklessen, vermoedelijk van abt Dieudonné, die organist was in Leuven. Al snel bleek dat het talent en de interesses van Mathias meer in de richting gingen van de muziek. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij in 1745 de overleden Leuvense stadsbeiaardier kon opvolgen, een functie die hij tot op het einde van zijn leven zou houden.

Vanden Gheyn was niet enkel een talentrijk beiaardier, hij werd door zijn tijdgenoten ook beschouwd als één van de beste organisten van zijn tijd. Dat Vanden Gheyn niet alleen een uitmuntende maar ook een creatieve muzikant was, blijkt niet alleen uit zijn sterk gewaardeerde improvisaties op de beiaard, maar ook uit de composities die hij schreef.

Mathias Vanden Gheyn
Posthuum beeld van Mathias Vanden Gheyn

De 11 preludia voor beiaard die van hem bewaard zijn gebleven, verdienden hem zelfs de bijnaam ‘de Bach van de beiaard’. Daarnaast componeerde hij ook verschillende werken voor orgel en klavecimbel én bleef hij meewerken in de klokkengieterij van zijn oom Pieter en zijn broer Andreas. Niet alleen adviseerde en keurde hij de klokken, hij was ook betrokken bij het gieten van de klokken voor de beiaard van Nijmegen en het bouwen van de beiaard voor Val Saint-Lambert.

De stijl van Vanden Gheyn is vrij typisch voor de overgangsperiode tussen de barok en de classicistische muziek, maar werd ook beïnvloed door de barok grootmeester Händel.

De in Tienen geboren Mathias Vanden Gheyn was een geliefde en geëerde inwoner van Leuven, zoals blijkt uit de melding van zijn overlijden op 22 juni 1785 in het Lovensch Nieuws. Een posthuum beeld dat hem voorstelt is ook het enige dat de gevel van het Leuvense stadhuis siert. 

Zoals het zoveel van zijn tijdgenoten en voorgangers verging, werd ook Mathias Vanden Gheyn na zijn overlijden vergeten. Het is pas in de tweede helft van de 19de eeuw dat hij, dankzij de inspanningen van biograaf van Elewyck, werd ‘herontdekt’. 

D'heer Matthias Van den Gheyn, seer beachten beyaerder deser stadt en orgelist van St-Peeters kerck en kapittel alhier, seer bekent om syne uytgegeve musieck werken, soo voor orgel als beyaerd, is overleden op Woensdag 22 deser.

(Bronnen: Campanae Lovanienses | Wikipedia)