Elisabeth Jacquet de la Guerre (1665-1729)

De Franse componsite en klaviciniste Elisabeth Jacquet de la Guerre werd gedoopt op 17 maart 1665, wat betekent dat zij ten hoogste één of twee dagen voordien werd geboren. De doopakte vermeldt niet dat

Ze was één van de vier kinderen van Claude Jacquet en Anne de la Touche. Haar vader stamde af van een lange lijn van musici en was zelf klavecimbel bouwer. Als dusdanig stond hij zelf in voor de muzikale opleiding van al zijn kinderen, dus ook, ietwat ongebruikelijk in het Frankrijk van die tijd, van zijn dochters. Daarbij was al vroeg duidelijk dat vooral Elisabeth een muzikaal wonderkind was.

Op haar vijfde trok ze zodanig de aandacht van Lodewijk XIV aan het hof in Versailles dat ze een aantal jaren later hofmuzikante werd en als tiener haar muzikale opleiding verder kon zetten onder toezicht van de markiezin de Montespan, de minnares van de koning. 

In 1684 trouwde ze met Marin de la Guerre, een zoon van de organist van de Sainte Chapelle in Parijs, en verbond ze haar eigen naam aan die van haar man om op die manier de reputatie van beide families samen te brengen. Door haar huwelijk verliet ze het koninklijk hof en ging ze als muzieklerares, klaveciniste en compiniste aan het werk in Parijs. 

Een opmerkelijke dame

Hoewel er in die tijd toch wel wat dames actief waren in de muziek, was dat voornamelijk als zangeres en waren vrouwelijke componisten een zeldzaamheid. Nog uitzonderlijker was de waardering die zij genoot bij haar tijdgenoten. Dit had ze voor een deel te danken aan de koninklijke steun die ze kreeg, maar nog veel meer aan haar talent op klavecimbel en als componiste, waarzonder ze nooit door de koning zou opgemerkt zijn.

Als klaveciniste werd ze bewonderd voor het “wonderlijk gemak waarmee ze preludes en fantasia’s te spelen, waarbij ze vaak met de mooiste improvisaties het publiek wist te capteren”. 

Als componiste muntte ze uit in verschillende genres van de barok muziek, waarbij ze steeds opzoek ging naar nieuwigheden. Hierdoor heeft ze een zeer belangrijke rol gespeeld in de evolutie van de barok.

Haar eerste publicatie, Premier livre de pièces pour clavessin, dateert van 1687, en is één van de weinige verzamelingen van werken voor klavecimbel in Frankrijk uit die periode. In het boek staan ook een aantal preludes waarvan ze het tempo niet heeft aangegeven en zo de uitvoerder de vrijheid geeft om zelf het tempo te bepalen.

Rond 1691 volgde haar eerste ballet, Les jeux à l’honneur de la victoire, een werk dat sindsdien verloren is gegaan. Haar eerste opera, Céphale et Procris ging op 15 maart 1694 in première in het theater van het Palais Royal in Parijs. Het Parijse publiek, echter, wist de innovatieve aanpak en stijl van de componiste niet te waarderen, en de opera werd na een vijftal uitvoeringen al afgevoerd. 

Elisabeth Jacquet de la Guerre
De componiste Elisabeth Jacquet de la Guerre

Het zat Elisabeth rond deze periode ook op persoonlijk tegen: in de loop van de volgende jaren verloor ze haar enige zoon op 10-jarige leeftijd, haar beide ouders, haar man en haar broer Nicolas. Toch ging ze door met optreden en bleef ze ook verder componeren. In 1707 volgde een nieuwe grote publicatie, Pièces pour clavessin qui peuvent se jouer sur le violon, die ze opdroeg aan Lodewijk XIV, wellicht als erkenning voor zijn niet aflatende steun. De stukken in deze publicatie zijn tekenend voor de nieuwe stijl die zich rond deze periode aan het ontwikkelen was waarbij het klavecimbel een “obligaat” instrument werd, dat een grotere rol speelde in de melodie dan alleen maar het begeleiden van de viool.

In 1708 en 1711 bracht ze nog twee volumes uit met cantates en omstreeks 1715 volgde haar laatste publicatie, Cantates françoises, een reeks seculiere cantates. 

Nalatenschap

Elisabeth Jacquet de la Guerre overleed op 64-jarige leeftijd in Parijs op 27 juni 1729. Tussen haar bezittingen vond men drie klavecimbels, een klein instrument met witte en zwarte toetsen, een instrument met zwarte toetsen en een grote dubbele Vlaams klavecimbel. 

Waar haar opera niet op de waardering van het Franse publiek kon rekenen, vielen haar sonata’s, waar ze de Franse en Italiaanse stijlen samen bracht, wel in de smaak. Over het algemeen genoot Jacquet de la Guerre tijdens haar leven heel wat succes en viel ze op als enige vrouw in de toenmalige muziekwereld. Dat dit niet meteen haar voornaamste troef was, bewijst de erkenning door latere generaties van haar muzikale genie. 

(Bron: Wikipedia)