Vijfde Symfonie van Beethoven - Klassiek in de Kapel

De Vijfde Symfonie van Ludwig van Beethoven is wellicht één van de meest herkenbare werken uit de Westerse klassieke muziek. Zeker de eerste noten van de eerste beweging van de symfonie zullen bij menig persoon bekend in de oren klinken. Ze behoort tot één van de meest uitgevoerde en opgenomen werken uit de klassieke muziek, en wordt beschouwd als één van de belangrijkste hoekstenen in de Westerse muziekgeschiedenis.

Het Noodlot dat aan de deur klopt?

Beethoven componeerde zijn Symfonie nr. 5 tussen 1804 en 1808, wellicht tijdens één van de woeligste periodes van zijn leven. Hij moest het werk aan de symfonie herhaaldelijk onderbreken, onder meer door de belegering van Wenen in 1804 door Napoleon. Het was ook de periode waarin de componist steeds meer geplaagd werd door toenemende gehoorproblemen die tot zijn uiteindelijke doofheid zouden leiden.

Volgens Anton Schindler, de secretaris van de componist, zou Beethoven het hoofdmotief van de Vijfde Symfonie beschreven hebben als “het Noodlot dat aan de deur klopt”. Heel wat Beethoven kenners wijzen dit echter van de hand, niet alleen omdat Schindler dit pas jaren na de dood van de componist noteerde, maar ook omdat Schindler er niet zou voor teruggedeinsd zijn om zelf enkele zinnen in de conversatieboekjes van Beethoven te schrijven, alsof ze deel uitmaakten van de gesprekken die de dove componist gevoerd had.

Volgens Carl Czerny, de leerling van Beethoven, echter, zou het hoofdmotief van de Vijfde Symfonie gebaseerd zijn op het gezang van de geelgors, een uitleg die zodanig eenvoudig is dat hij volgens sommige muziek historici plausibeler is.

Symfonie nr. 5 in c mineur: Opus 67

Genre: Orkestraal

Componist: Ludwig van Beethoven

Compositiejaren: 1804-1808

Première: Wenen, 22 december 1808

Wat er ook zij van de beweringen van Schindler en de oorsprong van het hoofdmotief van deze symfonie, de Beethoven’s Vijfde sloeg van bij haar première op 22 december 1808 niet meteen in. Dat kwam omdat het orkest onvoldoende gerepeteerd had en Beethoven de uitvoering ervan stop zette om opnieuw te beginnen. En misschien was het publiek op dat ogenblik nog niet helemaal klaar voor de dramatische tonen van de symfonie. Dit zou echter veranderen bij de publicatie van de partituur, anderhalf jaar later, wanneer het werk op zeer lovende kritieken werd ontvangen. Sindsdien is het niet meer weg te denken uit het repertorium van de orkesten.

De Vijfde Symfonie in het kort

Qua structuur sluit Beethoven’s vijfde, net zoals zijn vier voorgaande symfonieën, nauw aan bij de classicistische traditie en bestaat ze uit 4 bewegingen, die voortbouwen op een hoofdthema dat regelmatig in de symfonie terugkeert. Qua stijl, echter, gaat Beethoven met deze symfonie verder op de weg die hij met zijn derde was ingeslagen, en staat de dramatiek centraal.

Het hoofdthema weerklinkt al vanaf de eerste vier noten van de eerste beweging, het allegro con brio. Dit thema wordt verder uitgewerkt en beweegt zich in razend tempo naar het hoogtepunt van het allegro.

De zacht meanderende tonen van het andante con moto van de tweede beweging staat in sterk contrast met het tempo van het voorgaande deel, en bieden een rustpunt in de symfonie.

Het derde deel, het scherzo allegro begint haast mysterieus vooraleer het hoofdthema van de symfonie opnieuw losbarst om in alle stilte weer te eindigen.

In het vierde deel, het allegro presto klimt de symfonie in razend tempo naar haar triomfantelijke finale, waar een aangepaste vorm van het hoofdthema opnieuw wordt aangehaald. Waar de toonaard van de symfonie voornamelijk in c mineur is -een toonaard die Beethoven graag gebruikte-, gebruikt de componist lang aangehouden akkoorden in C Majeur voor zijn finale, een techniek die hij van de Italiaanse componist Luigi Cherubini had overgenomen en die hem toelaat om de symfonie op een evenwichtige manier tot een einde te brengen. Als toehoorder kan men alleen maar met bewondering luisteren naar dit baanbrekende meesterwerk.

(Bron: Wikipedia)