Menu
Met de Messiah vertelt Georg Friedrich Händel het verhaal van de geboorte, het lijden en de verrijzenis van Christus. Hiervoor gebruikte hij een libretto van Charles Jennens, die zich op zijn beurt baseerde op diverse passages uit de King James Bible en het Book of Common Prayers. Na een aanvankelijk eerder lauwe ontvangst groeide dit oratorio snel uit tot één van de beroemdste en meest geliefde werken van de componist.
Messiag: (HWV 56)
Genre: Oratorio
Componist: Georg Friedrich Händel
Libretto: Charles Jennens
Compositiejaar: 1741
Première: Dublin, 13 april 1742
In de loop van de jaren 30 van de 18de eeuw begon de Italiaanse opera, waar Händel de voorbije decennia mee triomfeerde in Londen, aan populariteit in te boeten. Hoewel de eigenzinnige componist nog verschillende jaren koppig zou blijven proberen om het genre een nieuwe populariteit te geven, zag hij al in 1732 in dat het publiek steeds meer wat anders verlangde. Waar sommigen wellicht dachten dat Händel afgedaan had, nam hij één van zijn oudere werken, Esther -een bijbels kamerdrama dat hij in 1718 voor de latere hertog van Chandos had geschreven- en werkte het uit tot een volwaardig oratorio. Hiervoor maakte hij ook handig gebruik van enkele stukken uit de Coronation Anthems, die enkele jaren eerder zeer goed waren ontvangen, en het is dan ook niet verbazingwekkend dat het oratorio Esther van bij de première in 1732 een volgende triomf was in de lange loopbaan van de componist. In vergelijking met de opera’s, waren de oratoria niet gericht op dramatische uitbeelding en stond de muziek meer centraal dan spektakel op het podium. Precies daarom zorgde Händel voor een beter evenwicht tussen de meer gesproken recitatieven, aria’s en imponerende koorstukken. Wat dat laatste betreft kon de componist putten uit de zeer rijke koortraditie van Engeland, terwijl hij voor zowel de instrumentale passages en de aria’s nog steeds beroep kon doen op de ruime ervaring die hij als opera-componist had opgedaan.
Tot het einde van het decennium componeerde Händel nog verschillende Italiaanse opera’s en slechts enkele oratoria. Dit had er wellicht alles mee te maken dat hij vooral over Italiaanse zangers beschikte, wiens accent in de Engelstalige oratoria op enig hoongelach werden ontvangen.
Pas nadat zijn opera Deidamia in februari 1741 al na de derde voorstelling werd geschrapt, liet Händel het genre vallen. In 1741 benaderde Charles Jennens de componist met een libretto waarin hij het verhaal van Jezus Christus vertelde, de Messiah. Eerder hadden beide mannen al samengewerkt aan de oratoria Saul in 1738, L’Allegro, il Penseroso ed il Moderato in 1740 en mogelijk ook aan Israel in Egypt in 1739.
De Messiah werd meteen ook de laatste keer dat Händel een libretto van Jennens op muziek zette. Jennens was teleurgesteld over het resultaat en bekritiseerde Händel omdat hij naar zijn mening te snel had gewerkt – het hele stuk was in slechts 24 dagen voltooid. Hij beschuldigde Händel van “onzorgvuldige nalatigheid” en vond van sommige passages zelfs dat ze onder het niveau van de componist, maar meer nog, onder het niveau van zijn tekst lagen. Een recente analyse van de originele partituur bevestigt dat Händel inderdaad snel werkte en enkele fouten heeft gemaakt, maar het aantal fouten in dit manuscript blijkt aanzienlijk lager dan het gemiddelde in werken van een vergelijkbare lengte van andere componisten.
Jennens’ commentaren bleven echter niet beperkt tot klachten over de overigens niet zo ongewone snelheid waarmee de componist werkte, hij verwachtte ook dat Händel verschillende passages wijzigde omdat ze hem niet bevielen. Het maakte de wrevel tussen beide mannen alleen maar erger, en wanneer Händel op het einde van de partituur Soli Deo Gloria -enkel aan God komt de eer toe- neerschreef, wat door velen gezien werd als dat hij het werk toeschreef aan een ‘goddelijke inspiratie’, kan men zich misschien afvragen of hij niet verwees naar de stribbelingen met de librettist die de compositie moeilijker maakten.
De première van Messiah vond niet in Londen plaats, maar in Dublin, waar Händel tijdens de winter van 1741/42 op uitnodiging van de hertog van Devonshire verbleef. Daarbij rijst de vraag of Händel dit van meet af aan zo gepland had, want hoewel hij aanvankelijk enkele andere concerten zou geven in Dublin, had hij de partituur van Messiah, tot grote consternatie van Jennens, wel op zijn reis meegenomen. Of misschien wilde de componist gewoon verhinderen dat Jennens het werk, eventueel naar diens eigen zin aangepast, achter zijn rug uit zou laten voeren.
Hoe dan ook, het was pas in maart 1742 dat Händel de Messiah voorstelde als liefdadigheidsconcert ten voordele van schuldenaars die in de gevangenis zaten, het Mercer’s Hospital en de Charity Infirmary. De première vond in een overvolle zaal plaats op 13 april 1742 en werd met zeer veel enthousiasme door het publiek ontvangen.
De ontvangst in Londen, het volgende jaar, was beduidend minder enthousiast. De vraag werd openlijk gesteld of een dergelijk sacraal werk wel thuishoorde in een theater en ook enkele solisten moesten het ontgelden. Na slechts drie uitvoeringen werd Messiah, om de controverse enigszins het hoofd te bieden intussen omgedoopt naar A New Sacred Oratorio, van het programma gehaald. In 1744 werd het helemaal niet opgevoerd en in 1745 kreeg Jennens op enkele punten zijn zin en slaagde hij er in Händel enkele stukken te laten herwerken. Maar nog steeds was Jennens niet echt tevreden. Het zou uiteindelijk pas vanaf 1749 zijn dat het werk in populariteit zou groeien, en vanaf 1750 werd het regelmatig als benefietconcert opgevoerd. De laatste opvoering waar de componist zelf bij was, vond 8 dagen voor zijn overlijden plaats.
Intussen is de Messiah uitgegroeid tot één van de beroemdste en meest geliefde composities van Händel. In 1789 zorgde niemand minder dan Wolfgang Amadeus Mozart voor een versie in het Duits, waarbij de muziek slechts beperkt werd aangepast aan de behoeften van een orkest uit de late 18de eeuw!
De Messiah bestaat uit drie delen of akten, gebaseerd op zowel het Oude als het Nieuwe Testament in de versie van de King James Bible, en op een gebedenboek. Elke akte behandelt specifieke aspecten omtrent de komst, het leven, de dood en de verrijzenis van de Messias. Meer dan in zijn Italiaanse opera’s zorgt Händel voor een evenwicht tussen de vaak korte recitatieven, waarin het verhaal wordt verder geholpen, briljante aria’s en meeslepende koorstukken. In tegenstelling tot de meeste van zijn andere werken, is de stijl van de Messiah ingetogen en het orkestrale deel eerder terughoudend.
Akte I bestaat uit 5 scènes. Tijdens de eerste scène worden de profetieën van Jesaja over de komst van een Heiland voorgesteld, gevolgd door verwijzingen naar het laatste oordeel. Tijdens de derde scène, die gepast eindigt met het duo-koor For Unto Us A Child Is Born, komt de geboorte van Christus ter sprake.
De vierde en vijfde scene behandelen kort enkele taferelen uit het leven van Christus.
In Akte II wordt in 7 scènes de essentie van het christelijke geloof geschetst, van het lijden en de vernedering van Christus, over zijn marteldood en verrijzenis naar zijn hemelvaart toe. Ook de verkondiging van de ‘blijde boodschap’ en de (aanvankelijke) verwerping ervan komen aan bod. Ondanks deze verwerping door het gros van de mensheid, eindigt deze akte toch op een triomfantelijke noot, met het beroemde Halleluiah.
Akte III is beduidend korter dan de twee voorgaande, maar bouwt verder op de thema’s die in het christendom centraal staan: het ‘laatste oordeel’ en de belofte van het eeuwige leven door de verwerping van zonde. De Messiah eindigt met de climax Worthy Is The Lamb waarin het offer dat Christus bracht bezongen wordt als de sleutel naar de verlossing voor iedereen die hem volgt, alvorens met een uitvoerig Amen het oratorio af te sluiten als ware het één lang gebed.
(Bron: Wikipedia)